Tytuł projektu:
Logiki sytuacji
Opis projektu:
Jednym z ważnych wyzwań projektu Sztucznej Inteligencji (AI) jest wypracowanie metod reprezentacji inteligentnych zachowań człowieka za pomocą środków zrozumiałych przez komputery, a więc symbolicznych i abstrakcyjnych, ale odzwierciedlających naturę ludzkich procesów poznawczych. Logika stanowi znakomite źródło tego rodzaju technik, a co więcej zdążyła już udowodnić swój ogromny potencjał w kontekście AI, nauk poznawczych i technologii informacyjnych. Niejednokrotnie też okazywało się, że narzędzia logiczne znajdują niespodziewane zastosowania praktyczne. Być może najbardziej efektownym przykładem tego rodzaju jest logika rozmyta, którą wykorzystuje się dziś dość powszechnie w systemach eksperckich. Wnioskowania przeprowadzane przez człowieka są prawie zawsze niedokładne, nieprecyzyjne i niepełne. Dlatego też w badaniach nad logiczną reprezentacją problemów poznawczych wykorzystuje się najczęściej rozmaite nieklasyczne logiki, umożliwiające modelowanie nieidealnych ludzkich rozumowań. Jedną ze stosunkowo często wykorzystywanych kategorii kognitywnych jest kategoria sytuacji. Sytuacje pełnią kluczową rolę w codziennej komunikacji. Ludzie używają pojęcia sytuacji, aby opisać zdarzenia lub okoliczności, w których się znajdują, fakty dotyczące świata, uczucia, itp. Sytuacje, których doświadczamy, wpływają na nasze postawy i sposoby komunikacji. Sytuacje są też przedmiotem badań naukowych. Naukowcy i eksperci opisują oraz wyjaśniają rozmaite sytuacje: społeczne, ekonomiczne, polityczne, psychologiczne, itp. Sytuacje tak jak pojęcie to stosowane jest w języku naturalnym mogą mieć różne cechy i własności („Znalazł się w nowej sytuacji”, „To była niebezpieczna sytuacja”), są wzajemnie ze sobą porównywane („Te sytuacje są takie same”, „Jego sytuacja jest inna”). Przeprowadzając rozmaite wnioskowania i podejmując życiowe decyzje, ludzie muszą często określić, czy dana sytuacja ma miejsce lub czy może zajść w określonych warunkach; muszą określić konsekwencje danej sytuacji i jej wpływ na inne sytuacje. W skrócie: sytuacje są przedmiotem codziennych wnioskowań człowieka. Niewątpliwie, ten ważny składnik ludzkich procesów poznawczych powinien być przedmiotem pogłębionych badań naukowych, w tym systematycznych badań logicznych.
Dotychczasowe badania nad pojęciem sytuacji były w większości skoncentrowane na opracowaniu bardzo wyspecjalizowanych teorii, trudnych do implementacji w praktyce lub ograniczonych do bardzo konkretnych zastosowań. Celem projektu jest przezwyciężenie tych problemów i skonstruowanie zunifikowanej logicznej teorii sytuacji. W tym celu wykorzystamy paradygmaty pochodzące z bardzo różnych systemów i podejść logicznych, które dotychczas nie były badane jako wspólna formalna baza logiki sytuacji.
Projekt zakłada, że najbardziej obiecującym i najlepszym systemem, w oparciu o który powinno się budować i rozwijać logiczną teorię sytuacji, jest logika niefregowska, która w przeciwieństwie do logik przyjmujących Aksjomat Fregego („Zdania są nazwami swoich wartości logicznych”) odróżnia odniesienia zdań (czyli intuicyjnie sytuacje, które zdania opisują) od ich wartości logicznych.
Główny cel projektu będzie realizowany poprzez uogólnienie i modyfikację bazowej logiki niefregowskiej do rozsądnie bogatego i odpowiednio silnego systemu o szerokim spektrum zastosowań, który obejmować będzie najważniejsze użycia pojęcia sytuacji. W poszukiwaniu najlepszego z możliwych opisów, analizie poddane zostaną rozmaite, znane z literatury, wersje logiki niefregowskiej, a następnie, w oparciu o podejście niefregowskie, rozwijane będą nowe logiki, łączące zalety bardzo różnych paradygmatów i metod pochodzących między innymi z logiki, lingwistyki formalnej, kognitywistyki czy informatyki. W konstrukcji docelowej teorii zamierzamy wykorzystać techniki pochodzące z różnych konceptualnie logik, w tym między innymi standardowych logik niefregowskich i ich dewiacyjnych wersji, wielomodalnych logik temporalnych, epistemicznych i dynamicznych, logik parakonsystentnych i relewantnych.
Wyjaśnienie natury fundamentalnych własności sytuacji wzbogaci dostępne metody reprezentacji tych problemów, w których sytuacje odgrywają kluczową rolę. Odpowiednia modyfikacja i rozszerzenie logiki niefregowskiej za pomocą środków pochodzących z bardzo różnych logicznych paradygmatów doprowadzić może do bardzo atrakcyjnej teorii sytuacji, znajdującej zastosowania nie tylko w naukach teoretycznych, ale również w dziedzinach bardziej praktycznych, jak na przykład w maszynowym przetwarzaniu języka naturalnego czy systemach decyzyjnych.
Kierownik projektu:
Joanna Golińska-Pilarek – filozof i logik, profesor Zakładu Logiki na Wydziale Filozofii UW. Specjalizuje się w logice i jej zastosowaniach (logiki nieklasyczne, teoria dowodu, teoria modeli). Kierownik lub wykonawca wielu projektów krajowych i międzynarodowych (MAESTRO i OPUS NCN, MNiSW, COST, INTAS). Laureatka m.in. stypendium MNiSW dla wybitnych młodych naukowców oraz stypendiów START Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i tygodnika Polityka dla młodych naukowców „Zostańcie z nami”. Doświadczenie w organizacji i zarządzaniu nauką: zastępca dyrektora Instytutu Filozofii UW ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą w latach 2014-2020, członek Komisji Senackiej UW ds. badań naukowych w latach 2012-2016, członek Rady Narodowego Centrum Nauki oraz Komisji NCN ds. Regulaminów i Procedur w latach 2018-2024 (przewodnicząca tej Komisji w latach 2020-2024).
Strona: https://jgolinska.filozofia.uw.edu.pl/
Dane projektu:
Nr rejestracyjny: 2017/25/B/HS1/00503