23 października mija 95 rocznica urodzin profesora Leszka Kołakowskiego

23 października 2022 roku Leszek Kołakowski skończyłby 95 lat. Urodził się w Radomiu (w 1927 roku), zmarł w Oxfordzie (17 lipca 2009 roku). Studiował filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, w 1949 roku przeniósł się do Warszawy. Na Wydziale Filozofii UW wykładał do 1968 roku. Jego doktorat poświęcony był Spinozie (tytuł rozprawy: Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy). Kołakowski zajmował się historią filozofii nowożytnej i chrześcijańskiej, należał do Warszawskiej Szkoły Historyków Idei. Pisał o Plotynie, św. Augustynie, św. Tomaszu z Akwinu, Pascalu, Erazmie, Eckharcie, Leibnizu, Bergsonie, Jaspersie, Heglu, Marksie – i wielu innych. Poświęcał swoje prace zarówno filozofii chrześcijańskiej, angielskiemu empiryzmowi czy myśli pozytywistycznej, jak i marksizmowi (przypomnijmy jego monumentalne dzieło: Główne nurty marksizmu). Interesował go też Bóg, Hiob i wszelkie herezje. Z całą powagą traktował diabła (zob. Stenogram z metafizycznej konferencji prasowej Demona w Warszawie dnia 20 grudnia 1963 roku czy O pożytkach diabła, a także Czy diabeł może być zbawiony?) – a z jeszcze większą: Jezusa. Jak pisał Kołakowski w eseju z 1965 roku (Jezus Chrystus – Prorok i Reformator): „Osoba i nauka Jezusa nie mogą zostać usunięte z naszej kultury ani unieważnione, jeśli kultura ta ma istnieć i tworzyć się nadal”. Lista publikacji Kołakowskiego jest zarówno długa, jak i imponująca. Znajdują się na niej – oprócz poważnych prac filozoficznych – także sztuki teatralne, bajki moralne i teologiczne oraz wiele esejów (zgromadzonych w takich zbiorach, jak: Kultura i fetysze, Moje słuszne poglądy na wszystko, Cywilizacja na ławie oskarżonych, Pochwała niekonsekwencji, Nasza  wesoła apokalipsa i inne). W młodości Kołakowski był komunistą, należał do PPR, a  potem do PZPR. Szybko jednak stał się rewizjonistą, krytykiem władzy i obrońcą dysydentów. W 1966 roku został wydalony z partii. W 1968 roku – pozbawiony prawa do wykładania i publikowania – opuścił kraj. Wykładał we Francji, w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. W Oxfordzie, gdzie zamieszkał i pracował od 1972 roku, zajmował stanowisko Senior Research Fellow w All Souls College. Kołakowski otrzymał pięć doktoratów honoris causa i kilkadziesiąt nagród, w tym te najważniejsze dla humanistyki: MacArthur Fellowship (czyli tzw. „nagrodę geniuszy”), Nagrodę Jeffersona, Nagrodę Klugego za „całokształt dorobku w dziedzinie nauk humanistycznych”, Nagrodę Polskiego PEN Klubu i wiele innych. Kołakowski stanowił intelektualny punkt odniesienia dla całej Europy. Jego dzieła wpisane są w samoświadomość powojennej Polski: „Nie ma takiego tekstu Leszka, który nie byłby pod jakimś względem ważny. Czasem jedno jego sformułowanie jest tak trafne, tak istotne, że świadczy o wielkości całości” – pisała po śmierci Kołakowskiego Barbara Skarga. Ten kapłan erudycji, filozoficzny błazen (co definiował jako „negatywną czujność wobec absolutu jakiegokolwiek”), a zarazem śmiertelnie poważny moralista, jest pochowany w Warszawie na Cmentarzu Powązkowskim.