Stanowisko Rady Naukowej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego w związku z trudną sytuacją kierunku filozofia na Uniwersytecie w Białymstoku

Rada Naukowa Instytutu Filozofii UW z dużą troską i niepokojem obserwuje pogarszającą się sytuację kierunku filozofia na Uniwersytecie w Białymstoku, a zwłaszcza podejmowane tam ostatnio kroki mające na celu likwidację tego kierunku studiów i utworzenie w jego miejsce kierunku kognitywistyka i komunikacja.

Studia filozoficzne na UwB uruchomione zostały bardzo niedawno, bo w 2011 roku, na Wydziale Historyczno-Socjologicznym UwB. Pomimo zrozumiałych w takich przypadkach trudności udało się w ciągu pierwszych dwóch lat działania kierunku zgromadzić wystarczającą liczbę studentów i podjąć nauczanie na odpowiednim poziomie, co możliwe było dzięki wysokim kwalifikacjom tamtejszej kadry. Sytuacja kierunku pogorszyła się z chwilą wejścia w życie ustawy przewidującej odpłatność za studia na drugim kierunku, co, jak wiadomo, jest problemem trapiącym większość polskich ośrodków kształcących w zakresie filozofii. Niepewna sytuacja filozofii skłoniła część pracowników oraz władze Wydziału Historyczno-Socjologicznego do rozważenia ewentualności zamknięcia kierunku filozofia i utworzenia w jego miejsce kierunku kognitywistyka i komunikacja, jako zdaniem projektodawców rokującego większe nadzieje na pozyskanie odpowiedniej liczby słuchaczy. Obecnie na Uniwersytecie w Białymstoku trwa ostry spór między zwolennikami i przeciwnikami tego rozwiązania. Od jego wyniku zależą dalsze losy studiów filozoficznych na tej uczelni.

Rada Naukowa Instytutu Filozofii UW rozumie trudną sytuację białostockiego środowiska filozoficznego i oczywistą w takich przypadkach niepewność i różnice zdań co do właściwych dróg wyjścia z kryzysu. Rada Naukowa IF UW jest również jak najdalsza od ingerowania w wewnętrzne sprawy Wydziału Historyczno-Socjologicznego UwB.

Sądzimy jednak, że decyzja o zamknięciu studiów filozoficznych na UwB będzie miała negatywne skutki zarówno dla tej uczelni, jak i całego środowiska humanistycznego Białostocczyzny, a nadto może, jako precedens, pociągnąć za sobą podobne decyzje w przypadku innych ośrodków kształcących w zakresie filozofii, zmagających się z podobnymi trudnościami. Sądzimy, że pojawienie się w Polsce w ciągu ostatnich dziesięcioleci wielu nowych ośrodków prowadzących studia filozoficzne (wśród których ośrodek białostocki jest jednym z najmłodszych) było bardzo wartościowym zjawiskiem, które przyczyniło się do rozwoju i zróżnicowania polskiego środowiska filozoficznego, co w nieodległej perspektywie stwarza szansę znacznego postępu badawczego, podwyższenia poziomu polskiej filozofii i zapewnienia jej mocnej pozycji międzynarodowej. Uważamy, że cofnięcie tego procesu i powrót do sytuacji, w której tylko kilka dużych ośrodków w Polsce kształci w zakresie filozofii i prowadzi poważne badania naukowe w tej dziedzinie, byłby prawdziwą katastrofą dla całego środowiska filozoficznego w naszym kraju.

Możemy ponadto podzielić się najnowszymi doświadczeniami Instytutu Filozofii, w którym od tego roku akademickiego działa kierunek kognitywistyka. Otóż jesteśmy przekonani, że zarówno możliwe, jak i ze wszech miar pożądane jest to, by studia kognitywistyczne uruchamiano nie kosztem filozofii, lecz obok niej, poszerzając w ten sposób i wzbogacając ofertę dydaktyczną. Doświadczenie warszawskie świadczy o tym, że jest to możliwe bez uszczerbku dla kierunku filozofia, wymaga jednak starannego i przemyślanego przygotowania studiów kognitywistycznych pod kątem programu i formuły. Odpowiednio przygotowany kierunek lub specjalizacja kognitywistyczna może przynieść znaczące poszerzenie horyzontów badawczych i dydaktycznych, nie niszcząc zarazem bazy i zaplecza filozoficznego, które w przypadku kognitywistyki wydaje się szczególnie potrzebne z uwagi na jej interdyscyplinarny charakter i filozoficzny wymiar jej problematyki. Instytut Filozofii UW jest gotów podzielić się swymi doświadczeniami w zakresie tworzenia kierunku kognitywistyka obok, a nie zamiast filozofii, zarówno z Kolegami z Białegostoku, jak i z przedstawicielami innych ośrodków akademickich.

Kierując się tymi względami, Rada Naukowa Instytutu Filozofii UW pragnie gorąco zachęcić Szanowne Koleżanki i Kolegów z Uniwersytetu w Białymstoku do rozważenia raz jeszcze decyzji co do dalszych losów kierunku filozofia i do dania mu szansy umocnienia swojej pozycji i zaistnienia w świadomości młodzieży Białegostoku i okolic, na co, jak wszyscy wiemy, potrzeba dłuższego czasu niż 2 lata. Sądzimy, że w dłuższej perspektywie obecne trudności są do przezwyciężenia i wierzymy, że za kilka lat będzie można o nich myśleć jako o przejściowych kłopotach, z których białostockie środowisko filozoficzne i kognitywistyczne wyszło silniejszym i bogatszym o cenne doświadczenia.