Zmarła Profesor Barbara Stanosz

7 czerwca po długiej chorobie zmarła prof. dr hab. Barbara Stanosz

Profesor Barbara Stanosz zajmowała się logiką formalną i filozoficzną, teorią komunikacji i semantyką, podstawami języka i metodologią humanistyki. Jej mistrzami byli N. Chomsky,  W.V.O. Quine i Donald Davidson. Z polskich filozofów szczególnie ceniła Mariana Przełęckiego, Romana Suszkę i Klemensa Szaniawskiego. Była wspaniałym wykładowcą i bardzo życzliwym opiekunem studentów starających się zrozumieć filozofię neopozytywizmu, w szczególności Carnapa, Tarskiego, Hempla. Była także niezłomnym obrońcą studentów podczas aresztowań w czasach stanu wojennego. Jej kariera akademicka nie był łatwa. Została usunięta z Uniwersytetu Warszawskiego za sprzeciw wobec prosowieckiej konstytucji z 1976 roku. Przywrócono ja do pracy na UW w 1981. Nie zdecydowała się jednak pracować na UW do emerytury. Postanowiła wycofać się wcześniej, by zająć się swobodniej pracą badawcza i publicystyczną. Tę decyzję jej przyjaciele i współpracownicy przyjęli z żalem, choć i ze zrozumieniem.

W latach dziewięćdziesiątych pracowała bardzo intensywnie. Napisała i zredagowała kilka fundamentalnych prac na temat współczesnej filozofii analitycznej.  W roku 1991 opublikowała „10 wykładów z filozofii języka” i „Empiryzm współczesny”. Są to prace przechowywane w Bibliotece Instytutu Filozofii w wielu egzemplarzach, często używane jako podręczniki kursowe. W roku 1995 wydała książkę „Z punktu widzenia humanistyki” wzorując jej tytuł na tytule książki Quine’a i przedstawiając w niej równie zdecydowany program nadania humanistyce treści empirycznej i antydogmatycznej, jak program Quine’a, który za cel stawiał sobie uściślenie epistemologicznych pretensji nauk formalnych i przyrodniczych.  „Wprowadzenie do logiki formalnej” ukazało się w 1998 roku, „Logika języka naturalnego” w 1999 roku.

Szczególnie cenioną pracą prof. Stanosz pozostają „Ćwiczenia z logiki formalnej”, niewielka książka, mająca kilkanaście wydań i sprzedawana w niezwykłych ilościach jak na pracę filozoficzną.  W „Ćwiczeniach” można znaleźć nie tylko jasne wyłożenie metod i celów poznawczych logiki, ale także ilustrację metod badawczych jej twórców i omówienie pewnych problemów, które do dziś nie mają ostatecznego rozwiązania. W tym podręczniku logika pozostaje trudną dyscypliną, ale przedstawiona jest w sposób tak jasny i prosty, że lepiej nie można.

Prof. Stanosz była też niezwykle sumiennym i utalentowanym tłumaczem. To ona przetłumaczyła książkę Newmana i Nagla o Goedlu, eseje Quine’a, artykuły Davidsona i podręcznik etyki Richarda Brandta.

Całe życie zabiegała o  uwolnienie życia publicznego od wpływów wszelkich instytucji skłonnych do dogmatyzmu i ideologicznych uproszczeń. Zwalczała propagandę partyjną w rozmaitych listach protestacyjnych, w szczególności broniąc braci Kowalczyków, skazanych na śmierć i na 25 lat więzienia za wysadzenie w Opolu auli, w której miała się odbyć uroczystość nadania odznaczeń milicjantom zasłużonym w krwawej pacyfikacji protestów robotniczych w Gdańsku. Protest podpisali też Jan Józef Szczepański, Wisława Szymborska, Jerzy Szacki, Stanisław Lem, Daniel Olbrychski. Po upadku komunizmu zabiegała o świeckość państwa, czemu dawała wyraz w artykułach publikowanych w „Bez Dogmatu” i w książce z 2001 roku: „W cieniu Kościoła, czyli demokracja po polsku”. Jej program trzeźwego i naukowego widzenia świata zdobywał sobie wielu zwolenników i niemałą liczbę wrogów.  Nie bez przyczyny czuła się osobą niedocenioną, a niekiedy szykanowaną, zarówno w czasach komunistycznych, jak i później. Zapłaciła znaczna cenę emocjonalną za swoją niezależność. Do ostatnich dni pozostała jednak  rzeczniczką osobistej i intelektualnej wolności, neutralnej polityki państwa wobec wszystkich religii, otwartego humanizmu i rygorystycznie rozumianej naukowości. Wymagała wiele od swych przyjaciół i zawsze więcej od siebie. Była wzorem uczonej, która gotowa jest poświęcić spokój w życiu osobistym dla umocnienia wysokich standardów w nauce i w życiu publicznym.

Żegnamy Ją z najgłębszym żalem.

Dyrekcja, koleżanki i koledzy z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.