Zaproszenie na Seminarium Instytutu Filozofii UW – wykład prof. Mieszka Tałasiewicza, 24.04.2018

Serdecznie zapraszamy na spotkanie Seminarium Instytutu Filozofii,
które odbędzie się we wtorek 24 kwietnia 2018 roku, o godz. 16.00, w sali 109.
W programie wystąpienie dr hab. prof. UW Mieszka Tałasiewicza
pt. “Skąd bierze się filozofia? O analizie pojęć, intuicji i eksperymentach filozoficznych”.

Abstrakt
W wystąpieniu poddam analizie standardową odpowiedź na pytanie o źródło wiedzy filozoficznej, a mianowicie pogląd, że źródłem tym jest intuicja filozoficzna i analiza pojęciowa. Będę argumentował, że istotnie analiza pojęciowa i intuicja są podstawą filozofii, należy je jednak rozumieć inaczej niż to ma miejsce w wielu współczesnych dyskusjach. W szczególności, analizy pojęciowej nie można rozumieć jako metody ustalania znaczenia terminów filozoficznych w języku potocznym, intuicja filozoficzna zaś nie może być utożsamiona z tzw. kompetencją językową zwykłych użytkowników języka.
Analizę pojęciową ujmuję w duchu zbliżonym do tradycji Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, reprezentowanej na tym polu m.in. przez Łukasiewicza i Czeżowskiego (poglądy tego ostatniego na analizę pojęciową rekapitulowała ostatnio Anna Brożek). Analiza pojęciowa w tym duchu jest analizą postrzeganej sytuacji problemowej – wydobywaniem z różnorakich aktów poznawczych (często nie swoistych dla filozofii) własności pewnych obiektów i relacji pomiędzy nimi – a następnie konstruowaniem pojęć, które te własności i relacje ujmują, oraz postulowaniem struktury logicznej powstającej siatki pojęciowej, która pozwala najlepiej ująć relacje pomiędzy spostrzeżonymi własnościami i relacjami rzeczowymi. Jeśli uznamy pojęcia za znaczenia pewnych wyrażeń, taka procedura jest raczej syntezą nowych znaczeń, a nie jakkolwiek rozumianą analizą zastanych znaczeń.
Analiza pojęciowa w tym sensie wymaga zdolności do refleksji nad własnymi stanami poznawczymi, oraz nad treściami tych stanów. Przez intuicję filozoficzną rozumiem zdolność do zaawansowanej metarefleksji, czyli do ujmowania i porównywania treści stanów poznawczych w których ujmowane i porównywane są treści innych stanów poznawczych, w których ujmowane i porównywane są treści innych stanów poznawczych itd. aż do ujmowania i porównywania treści stanów poznawczych w których ujmowane są własności i relacje występujące poznawanej rzeczywistości pozapodmiotowej. Twierdzę, że wiele odkryć filozoficznych ma charakter dostrzeżenia subtelnych dystynkcji właśnie w materiale własnych treści poznawczych: odróżnienie bezpośredniego i deskryptywnego sposobu odniesienia przedmiotowego, odróżnienie nominalnych i propozycjonalnych aktów intencjonalnych (a więc pośrednio nazw i zdań), odróżnienie aktów uznających i nieuznających (w tym asercji od zdań, które nie są asercjami) itd. Sądzę, że dla bardzo wielu dystynkcji, tradycyjnie uzasadnianych przez odwołanie się do „intuicji”, taka ich interpretacja – jako swoistych postrzeżeń w materiale empirycznym własnych stanów poznawczych niższego rzędu – jest przynajmniej uprawniona.
Taki pogląd generuje wiele pytań szczegółowych, m.in. o aprioryczność wiedzy pojęciowej, o jej intersubiektywność czy korygowalność. Interesujące są także pytania o wyjątkowość filozofii na tle innych nauk, o metodologię tzw. eksperymentów myślowych czy o status tzw. filozofii eksperymentalnej. Postaram się odpowiedzieć przynajmniej na niektóre z nich.